Tablica Janka Bidy

W lutym 1953 roku została wmurowana w ścianę budynku Ochotniczej Straży Pożarnej w Ząbkach, tablica ku czci Jana Bidy ps. "Emil".

Tablica ku czci Jana Bidy ps. "Emil"
Stan z kwietnia 2013 roku.

Tablica znajduje się na południowej ścianie budynku, od strony dawnego Kina "Jagódka". Widoczna jest z ulicy Kołłątaja.

Widok na budynek OSP w Ząbkach od strony ulicy Kołłątaja.
Na ścianie zaznaczona tablica ku czci Janka Bidy.
źródło: Google Street View. Data zdjęcia: sierpień 2011

Jan Bida ps. "Emil" (ur. 3 września 1927 r. w Warszawie, zginął 25 czerwca 1944 r. w Drewnicy). Syn wieloletniego działacza KPP - Komunistycznej Partii Polski. Członek Związku Walki Młodych, Gwardii Ludowej, Armii Ludowej i Polskiej Partii Robotniczej. Aktywny działacz podziemia antyhitlerowskiego w czasie II Wojny Światowej. Zginął w Drewnicy w drodze na akcję wysadzenia niemieckiego transportu kolejowego.

Jan Bida ps. "Emil"

Janek Bida był wychowankiem żoliborskiej szkoły Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci im. Bolesława Limanowskiego. Podczas okupacji uczęszczał do Zawodowej Szkoły Handlowej, gdzie nawiązał kontakty z lewicową podziemną organizacją młodzieżową.
W 1943 roku wstąpił do Związku Walki Młodych pod pseudonimem "Emil". Niebawem został członkiem Komitetu Dzielnicowego ZWM-Żoliborz. Uczestniczył w kursach oświatowych prowadzonych przez Janka Krasickiego. Janek brał udział w cotygodniowych pracach centralnego kursu oświatowego, którego uczestnicy zbierali się w mieszkaniu Jadwigi Koszutskiej na Kole. Sam również prowadził zajęcia z żoliborską młodzieżą.
Kilkuosobowe koła ZWM były jednocześnie sekcjami wojskowymi. Janek Bida początkowo pełnił funkcję sekcyjnego, a następnie był dowódcą plutonu i zastępcą dowódcy dzielnicy ZWM-Żoliborz. Był członkiem Gwardii Ludowej, a od 1944 roku Armii Ludowej. Zajmował się organizowaniem bojowej działalności grup młodzieżowych ZWM-Żoliborz.
"Brał udział i kierował wieloma akcjami rozbrojenia gestapowców, SS-manów i granatowych policjantów. Osobiście wykonał wyrok na prowokatorze - agencie gestapo, z którego winy zginęło wielu Polaków. Za działalność konspiracyjną w szeregach Gwardii Ludowej i Armii Ludowej awansowany został do stopnia sierżanta." ¹
W wieku 17 lat, pomimo młodego wieku, za "aktywną postawę społeczno-polityczną i wojskową" został przyjęty do PPR - Polskiej Partii Robotniczej.
1 maja 1944 był dniem szczególnej aktywności chłopców z ZWM. Jan Bida brał wówczas udział w wywieszaniu czerwonych sztandarów, flag biało-czerwonych, rozklejaniu antyfaszystowskich plakatów oraz odezw, za co otrzymał od Zarządu Głównego ZWM pochwałę.
W nocy 22 czerwca 1944 roku wziął udział w akcji malowania haseł niepodległościowych, w której dowodził grupą czterech chłopców. Grupa była uzbrojona w 6 pistoletów, 3 granaty i 1 automat. Malowali czerwoną(?) farbą hasła "Śmierć okupantom" i "Drugi front to klęska Niemiec" od Marymontu do wiaduktu przy Dworcu Gdańskim. Janek Bida oraz Józef Kuśmierek ubezpieczali trzech chłopców malujących napisy. Nad ranem u zbiegu ulic Generała Zajączka i Mickiewicza zostali zaskoczeni przez patrol żandarmerii. Rozpoczęła się wymiana ognia i odwrót chłopców. Do głównego starcia doszło przy Placu Inwalidów. Gdy Niemcy myśleli, że chłopcy poddadzą się, Janek i Józef rzucili w kierunku napierających żandarmów dwa granaty. Podczas zamieszania chłopcy wycofali się w kierunku ul. Śmiałej i uciekli.
W raporcie nr 19 Okręgu nr 1 Armii Ludowej czytamy: "W czasie kredkowania dnia 22.6 o godz. 4-ej rano doszło do starcia między naszym oddziałem a samochodem żandarmerii. Zginęło lub zostało ranionych 6 żandarmów. Po stronie oddziału 1 lekko raniony, 1 sztuka broni zagubiona" ²

"Janek Bida zginął 25 czerwca 1944 roku w walce z hitlerowcami w okolicach Drewnicy pod Warszawą, w drodze na planowaną akcję wykolejenia niemieckiego transportu wojskowego. ZWM-owcy biorący udział w akcji uzbrojeni byli w dwa pistolety maszynowe, visy i granaty, oraz w specjalną minę, przygotowaną do wysadzenia pociągu. Jeden pistolet maszynowy i dwa visy wypożyczyli chłopcom na czas akcji koledzy z praskiej grupy ZWM. Do kolejki mareckiej wsiedli na stacji w Zaciszu. Janek przypadkowo znalazł się w końcowych przedziałach i od kolegów oddzielał go wagon przeznaczony dla Niemców. Prawdopodobnie podczas jazdy próbował przedostać się swojej grupy i wówczas zwrócił na siebie uwagę Niemców." ¹
Szczegóły wydarzeń w wagonie kolejki nie są znane. Wiadomo, że Janek ostrzelał Niemców i podczas gdy pociąg zwalniał przed stacją Drewnica, wyskoczył z wagonu i zaczął biec w kierunku pobliskiego lasku. Cały czas podczas ucieczki był ostrzeliwany przez Niemców. Niestety w zagajniku do którego się kierował, stacjonowała zamaskowana niemiecka artyleria przeciwlotnicza. Janek pomimo, że został okrążony, walczył do końca.
Naczelny Dowódca Wojska Polskiego rozkazem personalnym nr 258 z dnia 1 maja 1945 roku awansował pośmiertnie Janka Bidę do stopnia porucznika Armii Ludowej, "za zasługi w walkach partyzanckich z hitlerowskim okupantem".
Pośmiertnie został także odznaczony Krzyżem Grunwaldu III klasy.

9 maja 1945 roku odbyła się w Warszawie uroczystość oddania hołdu pamięci dziewięciu poległym działaczom Związku Walki Młodych. Ekshumowane zwłoki Janka Bidy i jego kolegów zostały przeniesione i spoczywają na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (6C-1-7).


1 - Krystyna Marczewska Jan Bida, ps. "Emil" - Warszawa 1971, ISKRY
2 - AZHP sygn. 192/XXI-1. k.8.